British flag  Bandeira brasileira
Plaatje familiewapen De Munnick

Plaatje vlag Angola

‘De vrouwen van mijn vader’, intrigerende roman uit Zuidelijk Afrika

Bert Ernste

Blik op Portugal, september 2010

Fot van de Nederlandse en de
	Portugese uitgave As mulheres do meu pai (‘De vrouwen van mijn vader’) van José Eduardo Agualusa speelt in Zuidelijk Afrika (Angola, Moçambique, Namibië, Zuid-Afrika) en gaat over de zoektocht van Laurentina Manso naar haar biologische vader.

Laurentina is een Mozambikaanse die in Lissabon woont. Op het sterfbed van haar moeder krijgt ze te horen dat ze geadopteerd is. Haar moeder vertelt dat ze de dochter is van een in het kraambed gestorven meisje en de Angolese zanger en muzikant Faustino Manso.

Faustino sterft kort daarna. Hij blijkt zeven weduwen en achttien kinderen achter te laten. Laurentina besluit na de begrafenis van haar vader om diens leven te volgen en zijn vrouwen en bekenden te interviewen om een documentaire te maken over het leven van de muzikant en minnaar. Faustino heeft jaren door Afrika gezworven om met zijn muziek zijn brood te verdienen en overal waar hij kwam lief te hebben en te ‘trouwen’ (naar Afrikaanse opvattingen).

De zoektocht levert een schitterend verhaal op, waarbij we niet alleen Laurentina volgen, maar ook haar reisgenoten. Zuidelijk Afrika met zijn koloniale strijd en racisme wordt voelbaar in de flarden van gesprekken tussen de reizigers in hun gammele busje en in de vele ontmoetingen met curieuze figuren, die ze onderweg hebben.

De lezer krijgt een beeld van de wonden die de koloniale oorlog heeft geslagen. Waar hoor je bij? Ben je Afrikaan of Portugees? Een van Laurentina’s reisgenoten is haar vriend, die in Portugal is geboren uit Angolese ouders. Hij heeft een aversie tegen Afrika en benadrukt daarom steeds dat hij Portugees is. Een net ontdekte Afrikaanse neef is juist trots op zijn Afrikaanse afkomst. Agualusa maakt met zijn boek duidelijk dat dergelijke obsessies met identiteit en etniciteit nergens toe leiden. “Ben ik ook geweest, vriend, Portugees. Toen ik groot werd is het overgegaan.”

Nog steeds eisen achtergelaten landmijnen slachtoffers in met name Moçambique, zoals blijkt uit het verhaal over de pianist zonder handen. We ontmoeten verder onder meer een straatmeisje dat dertig blijkt te zijn, maar sinds haar elfde niet meer is gegroeid en Pouca Sorte, de chauffeur van het busje, die weer zijn eigen verhaal heeft. Zo maakt het boek veel zijsprongen, die samen een prachtig beeld geven van Zuidelijk Afrika.

Agualusa laat in al die zijpaden ook zien dat er veel waarheden bestaan. Daarmee is de Angolees/Portugese schrijver geen postmodernist, voor wie elke (subjectieve) waarheid even waardevol is, maar hij laat zien hoe iedereen zijn eigen verhaal maakt. “De waarheid bij de geschiedschrijving is niet datgene wat gebeurd is, maar datgene wat, omdat het had kunnen gebeuren, gebeurd lijkt”, schreef hij ooit als motto in een verhalenbundel. Daar borduurt dit boek op voort: “Uit hoe veel waarheden bestaat een leugen?”

Hetzelfde thema kwam ook naar voren in Agualusa’s vorige boek, ‘De handelaar in verledens’ (O vendedor de passados), waarin een albino mensen aan een nieuw verleden helpt, compleet met stamboom, documenten en herinneringen. In het postkoloniale Angola is er veel vraag naar nieuwe identiteiten.

De zoektocht van Laurentina naar haar biologische ouders in De vrouwen van mijn vader levert nog een paar grote verrassingen op. Die zal ik hier niet vertellen om uw leesplezier niet te bedreven.

Het boek vraagt wel wat van de lezer, want het bestaat uit gedachten, dromen, flarden van gesprekken en dagboekfragmenten, waarbij de ikfiguur nogal een wisselt. Wie het boek vaak onderbreekt raakt het spoor soms even bijster. Dat stoort overigens niet veel, want de flarden en fragmenten lezen heerlijk weg en meestal vallen de puzzelstukjes wel weer op hun plaats.

Een intrigerend boek. Warm aanbevolen.

José Eduardo Agualusa - ‘De vrouwen van mijn vader’. Vertaald door Harrie Lemmens; Meulenhoff, 19,90 euro.

Meer Afrika | Meer boeken Portugal | Index artikelen | Contact