Corruptie Brazilië wijdverbreid én geaccepteerd

Bert Ernste

April 2011

Brazilië is hard op weg om een economische grootmacht te worden. De economische groei is hoog, zij het niet op het niveau van China, en de Braziliaanse middenklasse groeit als kool. Ook op het wereldtoneel speelt Brazilië een steeds belangrijkere rol. Brazilië is onder meer kandidaat voor een permanente zetel in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.

Niet alles in Brazilië groeit mee met die vooruitgang. Het rechtssysteem moet nodig gemoderniseerd, want veel bedrijven aarzelen om in Brazilië te investeren, vanwege de juridische rompslomp. Het is buitengewoon moeilijk om je recht te halen, als je partners zich niet aan hun contracten houden. Het onderwijssysteem is ook hard aan vernieuwing toe, net als het belastingsysteem en de gezondheidszorg. Verder is er corruptie op alle niveaus en de besteding van belastinggelden is vaak niet doelmatig.

In een van Braziliës deelstaten, ik meen São Paulo, stonden een aantal fonkelnieuwe schoolbussen al maanden niets te doen op een parkeerplaats. De schoolbussen, waarmee kinderen ondertussen naar school gingen, waren oud en slecht, maar noodgedwongen nog steeds in bedrijf, als ze niet met panne in de garage stonden. Desgevraagd lichtten de autoriteiten toe dat de nieuwe bussen in gebruik genomen zouden worden, zodra de burgemeester een gaatje in zijn agenda had voor de officiële, feestelijke ingebruikstelling.

In de hoofdstad Brasília staat sinds twee jaar fonkelnieuwe bibliotheek, die iets van achttien miljoen Euro heeft gekost, met ruim honderdduizend boeken, die het publiek niet mag inzien en niet mag lenen. Er ging administratief iets mis met de aanschaf van de veiligheidssensoren, waarna het geld is teruggestort op de rekening van de centrale overheid. Dat is in die twee jaar simpelweg niet opgelost. De bibliotheek is overigens wel een succes als centrum voor culturele activiteiten.

Corruptie
Corruptie komt ook nog veel voor, op alle niveaus van het openbaar bestuur. Het meest gebruikelijk is dat bedrijven bij de overheid veel te hoge rekeningen indienen met (ruim betaald) medeweten en goedkeuring van de nodige politici en ambtenaren. (Terzijde: in Het Verenigd Koninkrijk kunnen ze er ook wat van.) Leden van de regering van het Federale District Brasília (waar de hoofdstad ligt), zijn vorig jaar met een verborgen camera betrapt op het innen van dikke pakken baar geld. Deze stopten ze onder meer in de sokken en de onderbroek. Onthutsende beelden.

In de media spreekt men schande van de corruptie, maar het leidt zelden tot protesten. In Brasília was dat heel even anders, omdat studenten daar een aantal dagen protesteerden, maar de meeste Brazilianen halen de schouders op en lijken te denken “als ik de kans kreeg, deed ik het ook”.

Ook president Luiz Inácio Lula da Silva (foto) van de Arbeiderspartij PT, die in januari na twee ambtstermijnen aftrad, deed tijdens zijn regeerperiode nogal laconiek over het grote omkoopschandaal dat er onder zijn bewind plaats vond in het Braziliaanse parlement. Daar werd zes jaar geleden een systeem ontdekt, waarmee stemmen gekocht werden tegen forse maandbedragen voor de parlementariërs, die hun stem verkochten. Dat gaf het schandaal de naam mensalão (groot maandbedrag).

Even was iedereen verontwaardigd en president Lula zei dat de politiek zich diende te excuseren. Dat ebde echter snel weg en zowel president Lula als andere politieke leiders begonnen het schandaal te ontkennen of in ieder geval te doen alsof het niet zo veel voorstelde. President Lula bleef uiterst populair en had geen enkele moeite om zijn opvolger Dilma Rousseff van de Arbeiderspartij PT verkozen te krijgen.

Het schandaal van de mensalão was evenwel enorm groot, zo blijkt nu uit het eindverslag van de Federale Politie, dat door het blad Época is gepubliceerd. Het is veelzeggend dat president Lula weg kwam met het bagatelliseren van de corruptie. Met dit rapport in de hand, kan men het schandaal niet meer ontkennen. Wie maalt evenwel nog om corruptie van zes jaar geleden? De Brazilianen zijn eigenlijk niet anders gewend.

De vervolging van corruptie, die na een schandaal natuurlijk netjes begint, loopt in Brazilië vaak op niets uit. “Eindigt in pizza”, zeggen ze dan in Brazilië. Op het gebied van de corruptiebestrijding heeft Brazilië nog heel veel te doen.

Meer Brazilië | Index artikelen | Contact