Braziliaanse cinema:
Tropa de elite | Elite-eenheid

Bert Ernste

Februari 2008

De film Tropa de elite (2007) van regisseur José Padilha was in Brazilië een kaskraker, al was het maar voor de straatverkopers van illegale DVD’s. De film was al voor de première op straat verkrijgbaar. Er was een kopie gestolen bij het bedrijf dat de ondertitels verzorgde.

Volgens de regisseur was de film in Brazilië een succes omdat de Brazilianen eindelijk in een film zagen wat velen dagelijks ervaren: de politie is onbetrouwbaar en gewelddadig, mensen worden afgeperst en afgeslacht.

Inmiddels is de film ook internationaal een succes. Hij won de Gouden Beer van het filmfestival van Berlijn. Dit ondanks de kritiek dat de film geweld zou verheerlijken en daarmee fascistisch zou zijn. Die kritiek lijkt mij onzin, maar wel waar is dat goed en slecht in de film niet erg helder zijn. Dat strookt misschien met dagelijkse werkelijkheid, maar maakt de film toch ook onbevredigend. De film zou laten zien dat geweld niet het antwoord kan zijn op het geweld van de drugshandel in de krottenwijken van Brazilië. Voor de goede verstaander, de welingelichte bioscoopganger, is dat misschien wel zo. Die ziet in de film misschien ook de boodschap dat het uiteindelijk de middenklasse van Brazilië is, die de drugshandel in de krottenwijken (favelas) in stand houdt door de drugs af te nemen. Veel favelas in Brazilië worden grotendeels beheerst door de drugsbendes. De niet-gouvernementele organisatie in Tropa de elite kan alleen in de favela werken met instemming van de drugsbaas.

Het valt echter te betwijfelen dat die analyse overkomt bij een argeloze bioscoopbezoeker. De chef van de drugsbende wordt opgespoord door de elite-eenheid van de politie met behulp van veel geweld en marteling. Er liggen meerdere bebloede plastic zakken op de plaats waar de eenheid de verhoren doet. De agenten slaan en het dreigen met dood door verstikking. Ze trekken een plastic zak over het hoofd van de informanten, zodat deze bijna stikken. Ook dreigen ze een bezemsteel in de anus van de ‘verdachte’ te steken. Zo komen ze achter de verblijfplaats van de bendeleider, die vervolgens zonder enige vorm van proces ‘geëxecuteerd’ wordt. Boef gepakt, missie volbracht. Bij menigeen zal de boodschap zijn dat dit de enige manier is om de drugsbendes in de krottenwijken aan te pakken. Ik geloof graag dat de regisseur het niet zo bedoelde, maar zijn stellingname dat geweld geen oplossing is komt niet erg uit verf.

Ook verder is de film nogal onevenwichtig. De film volgt twee agenten van de elite-eenheid, waarmee invoelbaar wordt dat de leden van de elite-eenheid ook mensen zijn, ondanks hun meedogenloze training en ontgroening. Een van hen krijgt tijdens een actie een telefoontje dat zijn vrouw gaat bevallen. Tegelijkertijd nemen de acties van de politie, inclusief hun corruptie (ze verkopen bijvoorbeeld de motor van hun nieuwe patrouillewagens), zo veel van de film in beslag, dat de menselijke kant van de agenten er wat bekaaid afkomt. Het actiegedeelte van de film is indrukwekkend, maar niet goed genoeg op zichzelf. En zoals gezegd is de boodschap dat geweld de oplossing niet is, niet erg duidelijk, waarmee ik overigens niet voor een prekerige film wil pleiten.

Samenvattend: Tropa de elite is als film over de mens achter het geweld van de war on drugs wat te dun, als actie- of politiefilm film niet heel erg geslaagd en als film over een groot sociaal probleem van Brazilië onduidelijk, ondanks een aantal interessante momenten. De Braziliaanse cinema heeft op dat laatste gebied betere films voortgebracht, zoals bijvoorbeeld Quase dois irmãos, Meu nome não é Johnny en Cidade de Deus. Al zijn dat totaal andere films.

Index Braziliaanse cinema | Meer Brazilië | Contact