Willen we één Europa echt?

Bert Ernste

Utrechts Nieuwsblad 27 oktober 1988

Hoe zou het komen dat 1992 (als de binnengrenzen van de Europese Gemeenschap moeten verdwijnen) binnen zo korte tijd een magische klank heeft gekregen? Hoe komt het dat de indruk wordt gewekt dat 1992 onafwendbaar is?

We, u en ik en de Europese bevolking in het algemeen, moeten blijkbaar klaar gestoomd worden voor Europa. Dat houdt ondermeer in dat we moeten wennen aan het feit dat straks nog veel meer dingen dan voorheen in het hoofdkwartier van de Europese Gemeenschap in Brussel beslist zullen worden. Ook nu worden er trouwens al talrijke zaken in Brussel bedisseld. Een groot aantal mensen in Nederland heeft daar nauwelijks weet van.

Maar we zullen er aan moeten wennen dat we onze soevereiniteit nog veel verder zullen verliezen. Vandaar de campagne 1992, met speciale telefoonlijnen voor ondernemers (die nog lang niet blijken te weten wat hen boven het hoofd hangt), manifestaties, folders en een geheel nieuw taalgebruik, waarin de cijfers 1992 een bijna magische klank krijgen. Iets van “dan wordt alles anders ...”

Daarbij wordt gemakshalve vergeten dat we op geen stukken na weten hoe het dan wel wordt. De politici, en met hen een groot deel van de media, komen niet veel verder dan “vrijere markt”, “nieuwe kansen”, “een nieuwe uitdaging” en dergelijke nietszeggende frasen. Hier en daar klinken relativering door, maar deze worden gemakkelijk overschreeuwd met behulp van. het magische getal 1992. Het bedrijfsleven heeft al geroepen dat de sociale lasten omlaag moeten. als de vrije concurrentie na 1992 losbreekt. Anders kunnen de Nederlandse bedrijven het niet aan, zeggen zij. Van overheidswege is gezegd dat het netwerk van sociale voorzieningen, zoals wij dat kennen niet mag worden aangepast aan dat van de armere partners in de Europese Gemeenschap. Over de vraag hoe deze tegenstrijdige geluiden met elkaar te verzoenen zijn is niemand erg exact, maar... 1992 is onafwendbaar, als we de machthebbers mogen geloven.

Open vraag
Maar is dat nou zo? De Europese Gemeenschap is opgezet omdat men geloofde dat een grotere interne markt noodzakelijk was voor de concurrentie met bijvoorbeeld de Verenigde Staten. Er werd vanuit gegaan dat de EG grotere welvaart zou brengen en dat we daar allemaal van zouden profiteren. Inderdaad gaat het in de meeste landen van West-Europa economisch nog steeds goed. Dat geldt trouwens ook voor landen, die geen lid zijn van de Europese Gemeenschap, zoals Zwitserland en Zweden, dus het is een open vraag hoeveel de EG daaraan heeft bijgedragen.

Ook Nederland profiteerde van die na-oorlogse welvaart. Met het geld van de na-oorlogse economische opleving werd een systeem van sociale voorzieningen opgezet, dat gerust luxe genoemd mag worden. Tegelijkertijd individualiseerde de Nederlandse samenleving en werd ze dus minder ‘warm’. Luister maar naar de verhalen, waarmee Nederlanders uit zuidelijke 1anden terugkomen. “Ze zijn daar arm, maar nog zo vriendelijk.”.

Wat willen we?
De vraag is nu: is dat de samenleving, die wij willen? Die vraag wordt nauwelijks meer gesteld. Bijna alle politieke geledingen in Nederland zijn zo onder de indruk geraakt van de nieuwe zakelijkheid, financieringstekorten en dergelijke, dat de discussie over de soort van samenleving, die wij onze kinderen willen bieden, nog maar in zeer beperkte kring gevoerd wordt. En bijna niemand durft nog tegen het verenigd Europa te zijn. De onafwendbaarheid, waarmee 1992 op ons af lijkt te komen draagt daar waarschijnlijk in niet geringe mate toe bij (al hebben we hier te maken met een kip-eiprobleem).

Toch lijkt het essentieel om de vraag te stellen of wij het Europa van na 1992 wel willen. Om die vraag te beantwoorden moeten we ons eerst de vraag stellen wat voor soort samenleving wij voor ons en ons nageslacht wensen. Een menselijke met veel openbare voorzieningen, goede opvang van bejaarden, zwakzinnigen, zieken, werk1ozen en met een schoon milieu of een samenleving, waarin ieder voor zichzelf moet zorgen en de gelukkigen meer te besteden hebben, minder belasting betalen en waarin de anderen (relatieve) armoede lijden? Vervo1gens komt dan de vraag of de maatschappij van onze keuze het beste via de Europese eenwording kan worden bereikt of via het opzeggen van het EG-lidmaatschap en het varen van een eigenzinnige koers.

We moeten onszelf niets wijs maken: verdergaande integratie in de Europese Gemeenschap betekent dat we een groot deel van onze zelfstandigheid zullen verliezen. Als de EG ons de samenleving brengt die wij wensen, prima, maar misschien is het aantrekkelijker om uit de EG te stappen. We zouden dan bijvoorbeeld de grenzen kunnen sluiten voor te grote en teveel vervuilende auto’s. Het is hier al zo vol en vuil, zoals onlangs weer eens bleek uit het uitgelekte rapport van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu. We kunnen achter die gesloten grenzen bijvoorbeeld gaan werken aan een milieuvriendelijke auto voor de Nederlandse omstandigheden en een echt goed openbaar vervoersysteem, die ongetwijfeld duur zullen zijn, maar het volle Nederland veel aangenamer zouden maken (nu al wordt minister Nijpels van milieu in zijn pogingen om te komen tot schonere auto’s gedwarsboomd door Brussel). Zo’n eigenzinnige koers zou wellicht ook op bredere steun van de bevolking kunnen rekenen, dan het blind varen op 1992. En zeg nou niet dat we een open economie hebben en dus afhankelijk zijn van Europa. Zwitserland, Oostenrijk, Zweden en andere landen in de wereld kunnen het ook zonder. Of geloven we niet meer in eigen kracht?

Oproep
Velen zullen over de voorbeelden vallen die ik hier geef, dat gebeurt meestal met voorbeelden. Laat ik daarom vooral benadrukken dat dit stuk geen pleidooi is voor het opzeggen van het lidmaatschap van de Europese Gemeenschap, maar een oproep om niet mee te waaien met de wind van het moment, die ons passief meevoert naar het magische, maar ongewisse 1992. Laten we eerst hier in Nederland weer na gaan denken over onze eigen toekomst. Zoals het nu gaat wordt die straks Brussel beslist zonder dat we daar goed over hebben nagedacht. Wat zegt u? Europa kan niet wachten? Jammer, maar onze toekomst is te belangrijk om blinde keuzes te maken.

Meer opinie | Meer Nederland | Index artikelen | Contact