British flag  Bandeira brasileira
Plaatje familiewapen De Munnick

Plaatje vlag West Papua

Nederland druipt af

Bert Ernste

Mei 2012

Omslag boek

Schrijver F. Spinger, pseudoniem van Carel Jan Schneider, schreef Met stille trom Een journaal, een boek over de nadagen van het Nederlandse koloniale bestuur in Nieuw-Guinea. Het is dit jaar vijftig jaar geleden dat Nederland haar laatste kolonie in de Oost, Nederlands Nieuw-Guinea, kwijt raakte. Indonesië nam de macht over na een kort tussenbewind van de Verenigde Naties.

Met stille trom zou al in 1963 verschijnen, maar Springer vond toen dat het boek te veel over de Nederlanders ging en te weinig over het lot van de papua’s. “In plaats daarvan had ik (...) volstaan met het luchtige schetsen van enig lokaal gekissebis tussen bestuursambtenaren, zendelingen, en nog wat rare vogels, en een enkele blote krijger met peniskoker en pijl-en-boog voor de couleur locale”, schreef Springer kort voor zijn dood in het voorwoord van het nu alsnog verschenen boek. Hij begrijpt niet meer waarom hij het boek toen niet wilde publiceren: “Ik had juist toen de kans moeten grijpen om het publiek te laten weten hoe wij op onze onooglijke bestuurspostjes verbeten onze plicht tegenover de aan ons toevertrouwde Papoea’s bleven doen, al hadden de grote buitenwereld en ook het moederland ons allang opgegeven.”

Het is waar dat Met stille trom vooral over de kolonialen gaat en niet over de gekoloniseerden. Het is evenwel een fraaie beschrijving van wat Nederland in Nieuw-Guinea probeerde te bewerkstelligen: een ordelijke dekolonisatie met een machtsoverdracht aan de lokale bevolking. Dat Nederland daar pas onder druk van de naoorlogse dekolonisatie in de wereld mee was begonnen, laten we hier maar buiten beschouwing.

Het lijkt inmiddels ver weg, die koloniale tijd. Toch is het pas 50 jaar geleden dat Nederland roemloos vertrok uit Nieuw-Guinea en het gebied overdroeg aan Indonesië dat er sedertdien de mensenrechten op grove wijze schendt. We mogen onze eigen geschiedenis niet vergeten. Alleen daarom al is dit boek het lezen waard: om ons rekenschap te geven van wat Nederland op Nieuw-Guinea deed (en naliet). Ook is het een document over een voorbije wereld, waarin met weinig middelen geprobeerd werd een land op te bouwen. En gewoon een mooi boek.

Springer hield bij de dodenherdenking op 4 mei 2002 een toespraak met de titel Nooit vergeten. Daaruit deze passages:

Nooit vergeten

Een regel van de dichter Hans Lodeizen:

Deze oude vieze wereld
Die kun je gerust weggooien ...

Simpele woorden die mij vaak te binnen schieten:

Deze oude vieze wereld

Waarom blijft de aardbol van ons gewoon verder draaien terwijl zijn bewoners sinds mensenheugenis hun uiterste best doen om deze planeet en zichzelf het leven onmogelijk te maken? Sinds mensenheugenis, want er is niets nieuws onder de zon, zei Prediker, misschien wel de grootste dichter die ons op schrift is overgeleverd. En willen wij leren van vorige geslachten?

Vergeet het maar, zou je uit zijn nuchtere, illusieloze woorden kunnen opmaken.

Dichters zijn het geweten van een volk, dus moeten wij goed naar hen luisteren, maar ook Prediker wist, dat er altijd mensen zullen zijn, die tegen de stroom inroeien, die zich verzetten tegen verdrukking, onderdrukking, onrechtvaardigheid; die liefde boven haat stellen, en vrijheid boven alles.

Niet alleen vandaag rijzen uit mijn herinnering gestalten op van mensen die voor mij een soort gids zijn geworden in ‘de krankzinnigheid die Leven heet’ (zoals schrijver Marcellus Emants ons bestaan op aarde heeft genoemd).

(...)

Obeth Pattipeme, Papoea, mantri-verpleger in de Baliemvallei op Nieuw-Guinea, geliefd bij de bergbevolking, stond in februari 1962, niet lang voor het einde van het Nederlands gezag over dat eiland, naast het vliegtuigje dat ons gezinnetje naar het toenmalige Hollandia zou brengen.

En hij zei, ten afscheid:
‘Wij papoea’s zullen eens vrij worden, wat er ook gebeurt, hoe lang het ook duurt, en wij zullen elkaar terugzien.’

Ik hoor mijn dochtertje nog, dat Obeths been omklemd hield: ‘Obeth moet mee, Obeth moet met ons mee ...’ Later is hij, met andere voorvechters van een Vrij Papoea, vermoord in de jungle.

Obeth Pattipeme, nooit vergeten.

 

F. Springer, Met stille trom Een journaal, Querido (2012)
F. Springer, Nooit vergeten, Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek & Nationaal Comité 4 en 5 mei (2002)

 

Meer boeken West Papua | Nieuw-Guinea

Meer West Papua | Meer koloniale geschiedenis