British flag  Bandeira brasileira
Plaatje familiewapen De Munnick

Plaatje Braziliaanse vlag

Braziliaanse cinema:
O tronco | De boomstam

Bert Ernste

Maart 2010

Poster film De film O tronco (De boomstam) (1999) van João Batista de Andrade opent met het eigenmachtig optreden van de lokale grootgrondbezitter, Pedro Melo, tegen een vermeende veedief. Die wordt vermoord.

Vervolgens zien we hoe belastingontvanger Vicente Lemos naar het noorden van de toenmalige deelstaat Goiás wordt gestuurd. (Nu ligt dat gebied in de deelstaat Tocantins.) Hij is een neef van de plaatselijke grootgrondbezitter Pedro Melo. Diens zoon Artur was lid van het parlement, maar is nu tegenstander van de deelstaatregering.

Vicente wil dat er recht gedaan wordt aan de weduwe van de vermoorde man. Artur komt meteen verhaal halen. “Aan wiens kant sta je eigenlijk? We zijn familie.” Zo zegt hij dreigend. Vervolgens nodigt hij zijn neef uit voor de verjaardag van zijn moeder.

Tijdens het verjaardagsfeest verbranden Pedro Melo en zijn knechten het kantoor van Vicente, zodat hij geen dossier meer heeft van de zaak. Vicente kan nu niet anders dan toegeven aan de dwang van zijn oom of de hulp inroepen van de deelstaatregering. Hij kiest het laatste.

Die deelstaatregering vindt het prachtig om een voorwendsel te hebben om de ‘kolonels’ van het noorden aan te pakken. Het gaat de regering niet om gerechtigheid, zoals Vicente wilde, maar om het uitschakelen van tegenstanders. Vicente komt daar achter als het al te laat is. De idealist Vicente weet niet goed meer wat hij moet doen, wat is goed en wat is fout? Zoals zo vaak is dat hier geen heldere keuze.

Er ontstaat een bloedig conflict tussen het leger en de jagunços, de huurtroepen van de grootgrondbezitter. Aan beide kanten worden grote wreedheden begaan. Zo binden de soldaten de mannen van de familie Melo vast aan de boomstam, die vroeger werd gebruikt om de slaven vast te binden en dreigen hen te doden als de jagunços aanvallen. Dat dreigement voeren ze ook uit.

De film is gebaseerd op ware gebeurtenissen, zoals verteld in de roman O tronco van Bernardo Élis. Het stadje waar een en ander zich rond 1920 zou hebben afgespeeld is Dianópolis, zoals gezegd nu in de deelstaat Tocantins.

Het is boeiend om te zien hoe (betrekkelijk) kort geleden de binnenlanden van Brazilië nog geen overheidsgezag kenden. De lokale grootgrondbezitters, de zogenoemde coroneis (kolonel) zwaaiden er de scepter, vaak met harde en willekeurige hand. Dat is in sommige gebieden trouwens nog steeds het geval in Brazilië.

Helemaal geslaagd is de film niet. Het is een interessant verhaal, maar de karakters en ethische dilemma’s komen niet helemaal uit de verf. Het blijft allemaal ietwat schematisch.

Index Braziliaanse cinema | Meer Brazilië | Contact