~ Losse notities wereld ~
2 
* Trouw aan het vaderland
2011/11 - Het is 1980. Trein van Parijs naar Lissabon. Veel Portugese immigranten in Frankrijk zijn op weg naar Portugal voor hun vakantie. De meesten arbeiderstypes, forse mannen met een buikje met hun vaak wat gezette vrouwen. Velen hebben lege garrafões bij zich, stevige wijnflessen van vijf liter met een plastic of rieten mand eromheen. Ze zijn blijkbaar zo aan hun Portugese wijn gehecht dat ze die op hun heenreis hebben meegesleept uit Portugal. Ze willen zich het statiegeld niet laten ontlopen. Zo veel verdienen ze nou ook weer niet.
Bij de grens tussen Frankrijk en Spanje gaan de deuren van het rijtuig op slot en wordt de hele wagon op een ander onderstel gehesen. De spoorbreedte in Frankrijk en op het Iberisch schiereiland is verschillend. De Talgo, een exprestrein tussen Parijs en Madrid rijdt bij de grens over een mechaniek dat de spoorbreedte aanpast.
De Portugezen zijn het grootste deel van de lange reis erg rustig, maar als ze de Spaans-Portugese grens naderen, verandert dat. Ze beginnen drukker te praten, maken grapjes en vragen zich schaterend af of de vissen in de grensrivier Spaans of Portugees spreken. (De Portugese schrijver José Saramago had soortgelijke vragen.) Ze zijn bijna thuis.
In Frankrijk werken de meeste Portugezen in de bouw. In Portugal wordt hun
plaats vaak in genomen door Kaapverdianen. Internationale migratie.
* Mijn eerste spiegelreflex (Nostalgie: oude techniek 6)
2011/10 - De fotografie had mij te pakken en na een poosje werd het tijd om de eenvoudige Kodak Instamatic te vervangen door een camera met meer mogelijkheden. Er was natuurlijk nog geen internet, dus ik ploegde diverse boekjes met beschrijvingen door. Mijn zakgeld was beslist niet onbeperkt, dus de prijs was van groot belang.
Mijn eerste spiegelreflex was een Exa IIb. Exa en Exakta camera’s kwamen uit Oost-Europa, van achter het zogenoemde ijzeren gordijn. Degelijke camera’s, maar technologisch niet heel hoogstaand. Hoewel, Exakta komt wel de eer toe de eerste eenoogspiegelreflex te hebben gemaakt voor kleinbeeldfilm (1936). Er bestonden al wel tweeoogreflexcamera’s, zoals de bekende Rolleiflex.
De Exa had een eigen maat bajonetvatting voor de lenzen. Dat beperkte de keuze voor lenzen nogal. Dat was reden om later over te stappen op een Ricoh Singlex TLS, een oerdegelijke camera met schroefdraadvatting net als de fameuze Pentax Spotmatic.
Het fijnmechanische van de camera’s van die tijd zal ik mij altijd herinneren. Je voelde als het ware de gordijnsluiter aflopen en de spiegel op- en neerklappen, als je afdrukte. Daarna handmatig met een hefboom de film doordraaien voor de volgende opname. Dat spande meteen de veer van de sluiter.
Om op elk gewenst moment zowel in zwart-wit als in kleur te kunnen fotograferen, kocht ik er later in Japan een Pentax Spotmatic bij. Uiteraard bevatte de koffer ook nog de nodige lenzen, waardoor het een hele sjouw werd.
Inmiddels ben ik gek op digitale fotografie en al zijn mogelijkheden, maar de klik
van het afdrukken van een goede mechanische camera en het hele gevoel van een fijn
mechaniek in handen te hebben, die mis ik.
* Mijn eerste camera
(Nostalgie: oude techniek 5)
2011/09 - Niet zo heel lang nadat ik mijn eerste radio had gekocht, kreeg ik van mijn vader mijn eerste fotocamera. Een Kodak Instamatic 50. Onder grote opwinding ging ik foto’s maken.
Toen ik vol verwachting de eerste afdrukken op ging halen, schrok ik wel van de prijs van de foto’s. Een cadeau dat mij geld kostte ... Ik vond dat maar niets en probeerde een subsidie voor de afdrukken los te peuteren bij mijn vader, maar die trapte daar niet in.
De Kodak Instamatic was eigenlijk een veredelde boxcamera, waarmee je alleen maar hoefde te richten en af te drukken. Je kon een schuifje omzetten, als het minder zonnig weer was, maar scherp stellen hoefde niet. Vanaf een bepaalde afstand was alles scherp, mits je de camera stil hield natuurlijk. De film zat in een gesloten cassette, zodat je niet hoefde te prutsen om de film in het toestel te doen.
Niet lang daarna ging ik op mijn eerste buitenlandse reis (afgezien van de reis naar Nederlands Nieuw-Guinea, waar we een jaar woonden): naar Londen. Ik heb ongeveer alle attracties in veelvoud gefotografeerd en schreef in mijn fotoalbum bij de foto’s bijna de hele reisgids over. Dat leerde ik trouwens snel af.
* Mijn eerste radio (Nostalgie:
oude techniek 4)
2011/09 - Toen ik in de zesde klas lagere school zat, ontdekte ik de radio. Eerst via de voor mij magische kristalontvanger, die een vriendje mij liet zien. Ik denk dat hij Reinier heette. Zonder batterij kon je radio ontvangen. Met een klemmetje verbond je de kristalontvanger aan bijvoorbeeld een waterleiding, die dan als antenne diende.
Zelf heb ik nooit een kristalontvanger gehad, maar van mijn spaargeld kocht ik op een gegeven moment een transistorradio’tje. Een Philips. Ik weet nu nog hoe ik mij suf heb gepiekerd of ik de goedkopere uitvoering met alleen middengolf zou nemen, of de duurdere met midden- en lange golf. Uiteindelijk koos ik voor het laatste, maar ik kan mij niet herinneren dat ik die lange golf ooit gebruikt heb.
Wat was ik trots op mijn radio’tje! Het gaf me het gevoel dat ik geheel zelfstandig, dus niet via het radiotoestel in de woonkamer, verbonden was met de wereld. Het was fascinerend om allerlei stations te horen, als je de afstemschijf draaide. Ineens waren verre landen dicht bij. Al verstond ik natuurlijk nog niets van die vreemde talen.
* Palestijnse staat en omgekeerde wereld
2011/09 - De Palestijnen willen erkenning als staat bij de Verenigde Naties. Volgens het recht op zelfbeschikking hebben de Palestijnen het volste gelijk een eigen staat op te eisen. Het conflict tussen Israel en de Palestijnen kan alleen worden opgelost door de illegale bezetting van Palestijns gebied door Israel ongedaan te maken en de Palestijnen een eigen staat te geven. De noodzaak van een eigen staat voor de Palestijnen is dan ook al herhaaldelijk vastgesteld en in woorden beleden.
Israel staat evenwel in de weg. Dit land gedraagt zich als een schurkenstaat door het internationale recht naast zich neer te leggen en tegen talloze resoluties van de Verenigde Naties in Palestijns gebied niet alleen bezet te houden, maar daar zelfs op grote schaal joodse nederzettingen te bouwen. Het is evident dat je daarmee geen vrede schept. Het is overduidelijk dat de Israëlische overheid dat ook helemaal niet wil.
Vanwaar dan de druk van de Verenigde Staten en andere landen op de Palestijnen om in de VN niet te vragen om erkenning als staat? De Palestijnen zouden volgens de VS een eigen staat moeten verkrijgen door onderhandelen. Onderhandelen vergt evenwel een minimum aan fatsoen bij de onderhandelaars. Israel bewijst al meer dan veertig jaar de grondrechten van de Palestijnen totaal niet te erkennen. De onderhandelingen zijn dus gedoemd te mislukken en doen dat dus ook. Dat de Palestijnen naar de wapens grijpen en niet willen wachten tot de Israëlische politiek tot inkeer komt, is zeer begrijpelijk.
Zijn de Palestijnen dan lelieblanke lieverdjes, die alles doen volgens rechtstatelijke beginselen? Nee, zeker niet. Als bovenliggende partij met grote militaire macht (vaak disproportioneel ingezet) is Israel echter het grootste obstakel voor vrede in het Midden-Oosten. Het land knijpt de Palestijnse gebieden bewust economisch af. Dat gebeurt onder het mom van terrorismebestrijding, maar de Israelische boycot strekt zich veel en veel verder uit dan wapens en dergelijke. Het leven in de Palestijnse gebieden blijft daardoor miserabel. Daarmee houdt Israel de Palestijnse woede in stand en de voedingsbodem voor terrorisme vruchtbaar.
Als er in Israel een andere politieke wind zou gaan waaien, zijn de problemen niet van de ene op de andere dag verdwenen. Het zou echter een eerste en noodzakelijke stap zijn om echte onderhandelingen te kunnen beginnen. Dat de Palestijnen daar niet (meer) in geloven en nu langs andere weg (via de VN) vast erkenning als staat willen, is volstrekt logisch. Symbolen zijn belangrijk en met dit Israel zijn echte onderhandelingen onmogelijk.
Het is de omgekeerde wereld dat de VS nu tegen de Palestijnen zeggen: “ga praten met Israel, dat is veel beter”. In de nieuwsberichten volgen de meeste media slaafs dat idee. Dat Israel het internationale volkenrecht al tientallen jaren aan zijn militaire laars lapt, ach, we hebben er nauwelijks meer over. Lees ook ‘Palestijnse staat is in ieders belang’ en ‘Obama’s Palestinian Veto: Let’s Be Honest’.
* ‘De geheugenhut’:
nostalgie in een maatschappelijke context
2011/05 - Het wordt vaak gezegd: “lering trekken uit het verleden”. We doen het weinig. Persoonlijk vaak niet, maar ook als samenleving lijken we vaak het verleden af te willen zweren. Zo is het idee van de sociaal-democratie en met name van een overheid, die voor een aantal basisvoorzieningen en vangnetten zorgt, in een kwaad daglicht komen te staan. Gevolg is onder meer een ongebreidelde en vaak ook nog eens slecht uitgevoerde privatisering van diensten, die vroeger door de overheid werden verzorgd. Voorbeelden zijn de spoorwegen en de gezondheidszorg, waar de privatisering niet tot verbetering heeft geleid. Niet op het gebied van de dienstverlening en niet qua prijs, zoals de voorstanders van privatisering beloofden.
De Britse historicus Tony Judt schreef kort voor zijn dood een warm pleidooi voor
het in ere herstellen van het idee van een gemeenschappelijk belang onder de titel
Ill fares the land, vertaald als Het land is moe. Diezelfde gedachte komt naar voren in een
aantal essays van Judt, waarin hij persoonlijke herinneringen koppelt aan de
maatschappelijke context van die tijd. Het zijn prachtige nostalgische verhalen, die je
tegelijk ook aan het denken zetten over de voordelen van een sociaal-democratische
samenleving. Mooi is bijvoorbeeld zijn verhaal over de spoorwegen van vroeger. Judt
noemde zijn boek met herinneringen The memory chalet, vertaald als De geheugenhut. Warm aanbevolen.
* Sexy kleding: Slutwalk
2011/05 - Eerder dit jaar zei een Canadese politieman dat “vrouwen zich niet als een slet moeten kleden om seksueel misbruik te voorkomen”. Wat bedoeld was als veiligheidstip vergelijkbaar met “loop in Rio de Janeiro niet met een dure camera op je buik”, werd opgevat alsof de politieman zei dat het je eigen schuld is als je aangerand wordt, als je sexy kleding draagt.
Een storm van protest was het gevolg. Er kwam een zogenoemde ‘Slutwalk’, een protestoptocht in uitdagende kleding om te onderstrepen dat vrouwen het recht hebben zich te kleden zoals zij willen zonder gemolesteerd te worden. Inderdaad kan sexy kleding of een excentrieke outfit nooit en te nimmer een excuus zijn voor aanranding of welke vorm van lastig vallen ook. De ‘Slutwalk’ komt nu ook naar Amsterdam.
En toch, enig gevoel voor passende kleding gegeven bepaalde omstandigheden kan geen kwaad. Sterker, vrijwel iedereen heeft wel een besef van wat op bepaalde momenten passend is. Normaliter gaat niemand in bikini of zwembroek naar de opening van een expositie in een kunstgalerie. Spanjaarden spreken met afgrijzen van buitenlandse toeristes, die topless in de supermarkt rondlopen. Brazilianen, die de bikini hebben weten te verkleinen tot een absoluut minimum, houden totaal niet van topless. Velen ergeren zich ’s zomers op het werk aan de harige benen uit de korte broek van mannelijke collega’s, terwijl die benen op het strand wel kunnen. Er zijn soms dus wel degelijk grenzen en de meeste mensen voelen die ook aan. Absolute vrijheid eisen over hoe je je mag kleden gaat dan ook te ver.
Probleem is natuurlijk dat je niet wilt dat de fatsoensrakkers van deze wereld de kledingnormen gaan bepalen. Ook gaat het niet aan te zeggen dat een vrouw de aanranding aan zichzelf te wijten heeft, als ze sexy gekleed gaat. Een veiligheidsadvies inhoudende dat de kans op aanranding vermindert, als een vrouw (of man) zich minder uitdagend kleedt, is evenwel iets heel anders dan beweren dat de aanranding eigen schuld is, als je dat advies niet opvolgt.
De ‘Slutwalk’ is als reactie op het veiligheidsadvies zwaar overtrokken, maar de meest hoerige of extreme kleding is inderdaad nooit een vrijbrief voor aanranding in welke vorm dan ook.
* Kernenergie is
centralistisch en ondemocratisch
2011/05 - De discussie tussen voor- en tegenstanders van kernenergie is vooral een ‘welles-nietes’. ‘Veilig’ zeggen de voorstanders, ‘niet als je de risico’s van het afval meetelt’, antwoorden de tegenstanders. ‘Goedkoop’, zeggen de voorstanders, ‘niet als je de investeringen en de kosten voor afval meeneemt’, is het antwoord. ‘Kernenergie is schoon en duurzaam’ beweren de voorstanders, ‘niet waar, kijk naar afval en eindigheid uraniumvoorraad’, stellen de tegenstanders. Daar kom je dus niet uit.
In een breder verband is een sterk argument tegen kernenergie en ook tegen olie/gas als voornaamste energiebron: beide energievormen houden in dat we afhankelijk zijn van enorme staatsinvesteringen en/of van internationale conglomeraten voor de winning van de grondstoffen en de productie van de eindproducten. We trekken ten oorlog vanwege olie, het Midden-Oosten is mede een politiek kruitvat vanwege de oliebronnen daar. Ons energiemodel heeft vergaande politieke invloed.
Rob Wijnberg, hoofdredacteur van NRC Next stelde het onlangs scherp: de vraag is niet of kerncentrales veilig zijn. De vraag is welke maatschappij we willen. Kernenergie leidt tot monopolie van de macht:
“[K]ernenergie is, net als olie en gas, een bijna volledig gecentraliseerde, sterk van de staat afhankelijke en ondemocratische energievorm. Kerncentrales bouwen en exploiteren zal, hoe veilig de technologie ook wordt, altijd voorbehouden blijven aan de machthebbers: het grootkapitaal en de staat. Je kunt als particulier nooit kernenergie produceren – al was het maar omdat de kosten voor beveiliging tegen aanslagen, rampen en de verspreiding van gevoelige kennis alleen door staten te dragen valt.
Hoe anders is dat met zonne- en windenergie. Met die bronnen staat ons een bijna volledig gedecentraliseerde energievoorziening in het vooruitzicht. Geen staatsbedrijven of corporaties meer die de levensaderen van onze samenleving in handen hebben, maar individuele burgers en kleine ondernemers die zelfvoorzienend zijn in hun energiebehoefte. Met een investering van circa 10.000 euro ben je nu al verlost van de maandelijkse energierekening en kun je overproductie leveren aan het elektriciteitsnet.”
(Rob Wijnberg, Kernenergie hoort bij machthebbers)
Zie ook Hermann Scheer, Solar or nuclear?
Zie verder Crisis: laat ons allemaal meebeslissen over de economie
* Bin Laden had berecht moeten worden
2011/05 - Er klinkt nogal wat triomfalisme door in de commentaren op de dood van Osama Bin Laden. President Obama beweerde dat “recht was gedaan”. Sinds wanneer is het zonder proces executeren van een misdadiger “recht doen”?
Het zou kunnen dat het doodschieten van Bin Laden in het vuur van de actie onvermijdelijk was, maar in de eerste berichten is de indruk gewekt dat de dood van Bin Laden het doel van de missie was.* Een van de argumenten is dat arrestatie, berechting en vonnis te moeilijk waren. Ten principale had dat wel geprobeerd moeten worden, betoogt Geoffrey Robertson, auteur van Crimes Against Humanity. (The Independent - Let op: artikel gaat door onder de lijst related articles.)
Het triomfalisme over de dood van Osama Bin Laden mag dan ook wel ietsje minder.
* Aanvullling: de indruk dat het de opzet was om Bin Laden te doden wordt sterker, nu we horen dat Bin Laden tijdens de actie ongewapend was, in tegenstelling tot wat aanvankelijk werd beweerd.
* De financiële crisis is snel verdwenen - uit het zicht dan
2011/04 - Wat waren we bezorgd, toen de financiële crisis over ons heen
rolde en zowel in de Verenigde Staten als in Europa grote banken gered moesten worden
door de overheid. Politici riepen dat dit nooit meer mocht gebeuren. We hadden het
toezicht op de financiële sector verwaarloosd, waardoor deze onverantwoorde
risico’s was gaan nemen in de jacht op rendement voor de aandeelhouders en
bonussen voor de top. In Nederland bracht de Commissie de Wit de crisis in kaart. De conclusies logen er
niet om. Er was zelfs weer even aandacht voor Karl Marx, die toch gelijk gehad zou
hebben met zijn stelling dat het kapitalisme door ongebreidelde accumulatie van
kapitaal zijn eigen graf zou graven.
Wat is er sindsdien gebeurd? In de Verenigde Staten is het toezicht op de financiële sector aangescherpt. Een beetje, want de lobby van de sector en hun bondgenoten de Conservatieve Partij was groot. President Obama bleek te veel gericht op consensus om het uithollen van zijn eerste, veel verder gaande hervormingsvoorstellen te voorkomen. In Europa en Nederland hetzelfde verhaal. Een paar marginale wijzigingen in het toezicht op de financiële sector, maar geen echte hervormingen.
Zo is het zeer zinnige voorstel om de risicodragende delen van de banken af te splitsen van het deel dat het betalingsverkeer moet verzorgen stilletjes uit het zicht verdwenen. Hetzelfde geldt voor het idee dat banken nooit zo groot mogen zijn dat de overheid ze wel móet redden, als ze dreigen om te vallen. De banken weten dat en kunnen dus nog steeds onverantwoorde risico’s nemen. De overheid, de belastingbetaler dus, redt ze toch wel als het mis gaat.
Het is inmiddels weer business as usual. Dat blijkt ook uit een aantal boeken, die de kwestie in detail onder de loep nemen. (Boekbespreking in het Nederlands | origineel in het Engels.) Het risico van een nieuwe crisis is dan ook groot.
De financiële crisis en de daarop volgende economische problemen hebben ondertussen ook nog eens de aandacht afgeleid van een ander nijpend probleem: het klimaat. We sluiten onze ogen en hopen dat het allemaal vanzelf goed komt.
2