Lokale pers moet kritischer en professioneler

Bert Ernste

Januari 2005

De lokale pers - de lokale verslaggeving van de regionale pers incluis - moet veel beter en kritischer. Journalisten van lokale redacties moeten daar dan wel de middelen voor krijgen.

In mijn anderhalf jaar als hoofd communicatie van de gemeente Renkum heb ik mij er een aantal keer over verbaasd dat de lokale pers (inclusief de lokale verslaggeving van de regionale krant en radio/tv) zo weinig kritisch is. Ik bedoel dan wel kritisch naar álle partners in het democratische spel.

Klagers
Kritisch naar de burger die tot de Raad van State in beroep gaat vanwege die ene boom die hij niet mag kappen van de gemeente. Natuurlijk is het een grondrecht om alle rechtswegen te bewandelen tot het hoogste rechtsorgaan toe. Maar een kritische vraag of de kool het sop nog waard is (belastinggeld!) is soms wel op zijn plaats. Het lijkt er op dat wij in Nederland geen nederlaag, hoe klein ook, meer kunnen accepteren. Menig burger zou schrikken als hij wist hoe veel geld (menskracht) de behandeling van zelfs een simpele klacht vergt. Dit zien we veel te weinig terug in de lokale verslaggeving.

Actieve burgers en actiegroepen
Kritisch jegens betrokken bewoners en actiegroepen, zoals bijvoorbeeld de zelfbenoemde groep SBS3, die in de gemeente Renkum veel van zich laat horen. Veel mensen op het Renkumse gemeentehuis hebben, of in ieder geval hadden, veel respect voor de tijd en moeite die de heren achter SBS3 nemen om voorstellen van de gemeente door te lichten. Ik weet ook dat de gemeente Renkum fouten maakt. (Dat is een open deur, waarmee ik niet uit de school klap.) Maar het gemak waarmee SBS3 bij herhaling de cijfers die de gemeente presenteert als volstrekt onbetrouwbaar van tafel veegt (een eenvoudig trucje, omdat achter cijfers altijd aannames zitten), om vervolgens de eigen waarheid (lees: cijfers) als absoluut en onaantastbaar te presenteren, getuigt van hoogmoed.

De lokale pers heeft dat lang niet altijd voldoende door en huilt dan mee met de wolven in het bos, in plaats van zelf eens goed naar die cijfers te kijken. Helaas geldt hetzelfde voor veel raadsleden.

Raad
Kritisch moet de pers daarom ook zijn naar de gemeenteraad, die soms wel heel erg opzichtig op de populistisch toer gaat. Zo zei een raadslid tijdens een raadsvergadering dat zij na het horen van de inspreker, die zojuist het woord had gevoerd, was gaan twijfelen. Een (burger)inspreker moet natuurlijk serieus genomen worden, maar het kan toch niet zo zijn dat je als raadslid, na maanden met een onderwerp bezig geweest te zijn, ineens van mening verandert door de beweringen van een enkele inspreker? Raadsleden moeten elkaar veel vaker aanspreken op dergelijk populistisch optreden. Ze laten het te vaak gebeuren, zonder te beseffen dat het raadswerk als geheel daardoor een slechte naam krijgt. De lokale pers laat dit vaak liggen.

Gemeentebestuur
De lokale pers kan wat mij betreft niet kritisch genoeg zijn jegens het gemeentebestuur. Alleen al, omdat het gemeentebestuur met zijn ambtenarenapparaat de sterkste partner is in het democratisch spel. Dat probeert de pers ook wel. Daarbij zouden journalisten echter minder gemakzuchtig moeten zijn en minder af moeten gaan op wat burgers en actiegroepen roepen. De lokale pers moet weer meer zelf analyseren en onderzoeken. Burgers en actiegroepen geven natuurlijk de thema’s aan die leven, en daar moet een redactie wat mee willen doen. Maar een redactie die serieuze journalistiek wil bedrijven, moet dan wel de argumenten van de actiegroep wegen en nagaan of ze die niet verzinnen, of al te sterk kleuren. Dat gebeurt veel te weinig.

Zo beschuldigde een actievoerder in de gemeente Renkum de boswachter van illegale jachtpraktijken. Een van de lokale media nam die beschuldigingen klakkeloos en zeer uitvoerig over. De pers mag (moet), als zij meent dat daar redenen voor zijn, de beschuldigingen natuurlijk onderzoeken, maar ze klakkeloos overnemen is buitengewoon kwalijk. Dat geldt trouwens ook voor dat venijnige tussenzinnetje, waarin zo’n ongefundeerde beschuldiging even wordt aangestipt. Zonder onderbouwing is dat principieel even fout als een halve pagina van ongefundeerde beschuldigingen.

Kennis van besturen
Voor een kritische lokale pers, zoals hierboven bepleit, is het nodig dat die lokale pers (inclusief de lokale verslaggeving van de regionale) meer kennis heeft van het besturen van een gemeente. Misschien moeten journalisten op cursus, want besturen is tegenwoordig zeer complex, door ingewikkelde wetten en regelgeving, die soms een erg technisch karakter hebben. Ze kunnen dan veel gerichtere (kritische) vragen stellen over, en onderzoek doen naar het waarom van bepaalde besluiten en procedures. Nu is de pers vaak te volgzaam. De meest kritische vragen kwamen in de gemeente Renkum van een verslaggever die haar rol als actieve inwoonster van de gemeente en die van onafhankelijke journalist volstrekt niet kon scheiden. Dat leidde tot zeer bevooroordeelde vragen en, erger, meestal tot totale blindheid voor de antwoorden. Dat soort ‘kritische’ (lees: vooringenomen) journalistiek is erger dan de volgzame journalistiek, die ik hier aan de kaak wil stellen.

Een goed voorbeeld van de kritische benadering zoals ik voorsta, was het stuk van Maarten Reith in De Gelderlander van 30 september 2004 over de cultuur van de gemeenteraad van Renkum. Een dergelijke insteek zou veel vaker gekozen moeten worden, óók in andere journalistieke vormen dan het commentaar. Dat kan zonder meningen op te dringen: “De VVD las een verklaring waarin de partij klaagde over het lekken van vertrouwelijke informatie door andere raadsleden. Na de verklaring bleef het stil, geen enkel raadslid reageerde.” (Echt gebeurd in Renkum, maar er is niet op deze manier in de pers verslag van gedaan.)

Vergelijking
Het zou verder interessant zijn als lokale, of in ieder geval de regionale media, vaker een vergelijking zouden maken tussen gemeentes in de regio. Ze zouden bijvoorbeeld een serie kunnen publiceren of uitzenden over de aard van raadsvergaderingen, die van gemeente tot gemeente verschilt van kreterig tot meer inhoudelijk. Van geneuzel over procedures tot meer politiek-inhoudelijke discussies. Ook een vergelijkende serie over actiegroepen zou interessant zijn. De burger krijgt dan een beeld van de meer studieuze actiegroep, die met gedegen rapporten en onderbouwde argumenten komt, en de actiegroep die met kreten, tromgeroffel en oppervlakkige argumenten de pers probeert te halen. Laat zien hoe monomaan sommige actiegroepen zijn, zodat ze nooit ook maar enig begrip zullen hebben voor de belangenafweging die het bestuur nu eenmaal moet maken. Schrijf ook over de bestuurders die actiegroepen soms al te gemakkelijk wegzetten als querulanten en niet ingaan op argumenten. Maak vergelijkende portretten van markante wethouders en de verschillen in bestuursstijl. De burger zou veel kunnen opsteken van hoe het democratisch spel in buurgemeentes gaat.

Lokale en regionale journalisten: er is veel te doen. Directies van lokale en regionale media: stel daarvoor dan wel de middelen beschikbaar. Het lokale bestuur wordt door decentralisatie en bezuinigingen bij de rijksoverheid steeds belangrijker en verdient een professionelere en kritischer pers. Grotere redacties, beter betalen en scholen horen daar bij. Gebeurt dit goed, dan verruilen meer mensen hun landelijke krant voor een regionale.

Meer mediacommentaren | Meer opinie | Contact