Media en politici gevaarlijk populistisch na moord Fortuyn

Bert Ernste

Mei 2002

Wat een wonderlijke vertoning zijn de reacties na de moord op Pim Fortuyn. Alle begrip voor sympathisanten en volgelingen van Fortuyn, die rouwen en verontwaardigd zijn. Alle begrip voor de eerste schok bij iedereen na een moord op een bekende Nederlander.

Maar het is onbegrijpelijk dat we collectief, dat wil zeggen (een groot deel van) de media, (vele) politici, en in hun kielzog een groot deel van het Nederlandse publiek, doen alsof we in Nederland nu collectief in rouw zijn ondergedompeld, dat we onze onschuld hebben verloren, dat de politiek nooit meer wordt wat hij geweest is, dat de media en/of politici een klimaat geschapen hebben waarin deze moord kon plaats vinden, enz., enz. Dat is allemaal klinkklare onzin.

Natuurlijk is het schokkend als een politicus op klaarlichte dag wordt vermoord. Maar het is te gek voor woorden om de actie van één idioot (of zelfs enkele idioten) meteen maar te beschouwen als een symptoom van een zieke samenleving, zelfs nog voordat we weten wat de achtergronden van de dader zijn. Zijn we nou echt ineens vergeten dat er nou eenmaal gestoorde mensen zijn die het gemunt hebben op bekende personen? De collectieve onderdompeling in zelfbeklag na de laffe moord is onzinnig en wordt mede aangestuurd door de media die op dit soort momenten menen het volk te moeten volgen.

De macht van de media wordt vaak overschat, maar de media, en dan vooral (maar niet alleen) televisie en radio, gaan veel te gemakzuchtig op de ‘zielige toer’ met veel straatinterviews, die voornamelijk voorspelbare en clichématige reacties opleveren. Door de gebeurtenissen niet in een context te plaatsen (er is altijd geweld op straat geweest, maar onze aandacht daarvoor is nu groter; je kunt niet alle idioten vóór zijn etc. etc.) gaan de media veel te gemakkelijk mee met het niet zo erg gesundenes Volksempfinden. De door de media opgeroepen ‘deskundigen’ droegen niet of nauwelijks bij tot context. Ze kregen voornamelijk vragen over het grote leed dat ons overkomen was en daar trapten ze in en huilden veelal mee met de wolven in het bos, op Ronald Plasterk (columnist van het televisieprogramma Buitenhof) na.

Emotie zonder een kritische, zelfs enigszins afstandelijke analyse kan heel gevaarlijk zijn. Terecht maakte de socioloog prof. dr. A.C. Zijderveld enkele jaren terug naar aanleiding van de dood van twee meisjes in een disco in Gorinchem in het televisieprogramma Buitenhof een vergelijking met de opgezweepte massa’s in het Duitsland van Hitler, als voorbeeld van waar ongebreidelde emotie toe kan leiden. Serieuze journalisten kunnen zich niet veroorloven om slechts mee te drijven op de emoties van het volk. Dat laatste zal wellicht de kijk- en luistercijfers omhoog stuwen, maar dat mag natuurlijk nooit het laatste woord zijn.

Stuitend is ook dat de politiek hieraan meedoet. Natuurlijk hadden de verkiezingen uitgesteld moeten worden. Premier Kok had de tijd moeten geven voor rouw om daarna weer verkiezingen mogelijk te maken in een rustige, niet-emotionele sfeer, waar mensen hun keuze rationeel kunnen overwegen op basis van inhoud. (Laten we het hier even niet hebben over de ‘mannetjesmakerij’ in de politiek.) Volstrekt inconsequent is bovendien om geen campagne te voeren, maar wel de verkiezingen door te laten gaan, omdat Pim Fortuyn van de democratie hield en dat gewild zou hebben. Dan zou hij ook gewild hebben dat het debat en dus de campagne doorging.

Meer columns | Meer Nederland | Index artikelen | Contact