British flag  Bandeira brasileira
Plaatje familiewapen De Munnick

Plaatje vlag West Papua

De vader van Serafyn: een pater op Nieuw-Guinea

Bert Ernste

September 2012

Omslag boek

Voor geïnteresseerden in het voormalig Nederlands Nieuw-Guinea is de ‘documentaire roman’ De vader van Serafyn van Marga Claus een aanrader. Het boek vertelt op basis van dagboekaantekeningen het verhaal van de Franciscaner pater Gerhard, die jaren in West Papua (toen nog West-Irian geheten) werkte nadat Nederland de kolonie in 1962 was kwijt geraakt.

Het is fascinerend om te lezen hoe het werken in de binnenlanden van westelijk Nieuw-Guinea | West-Irian toen was. Ik heb weinig op met het ‘zieltjes winnen’ van missie en zending, maar de Franciscanen uit het boek hebben een pragmatische benadering, die sympathiek over komt. Ondertussen vraag je je wel af hoe ze nog konden werken in Nieuw-Guinea onder Indonesische bewind. In het binnenland lijkt pater Gerhard weliswaar relatief weinig last van het regime te hebben, maar bij tijd en wijle laat het boek op een indringende manier zien hoe de Indonesiërs (de goede niet te na gesproken) neerkijken op de lokale bevolking, de papua’s, als een zeer minderwaardig volk. Zo krijgt pater Gerhard een onverschillig antwoord, als hij bij een Javaanse arts advies vraagt over een zieke papua. Enkele beschrijvingen van het brute optreden van het Indonesische leger, als er ook maar een schijn van verdenking is dat de verzetsbeweging in de buurt is, doen huiveren.

Pater Gerhard begrijpt het verzet van de Organisasi Papua Merdeka (OPM), een gewapende verzetsbeweging dan ook goed. Tegelijkertijd betwijfelt hij of de papua’s wel weten naar wat voor onafhankelijkheid ze streven. Willen ze niet met één stap naar de top van de berg en gaat dat wel goed, zo vraagt hij zich af.

Het grootste deel van het boek gaat evenwel over de dagelijkse beslommeringen van pater Gerhard en die zijn boeiend genoeg. Zo krijgt hij een keer te maken met het bericht dat de zendeling uit het naburige dorp (zending en missie concurreerden flink in Nederlands Nieuw-Guinea en West-Irian) de ondergang van de wereld heeft voorspeld en heeft gezegd dat alleen flink bidden de mensheid nog kan redden. Pater Gerhard laat de papua’s met een voet- en een tennisbal zien waar de op komst zijnde zonsverduistering door veroorzaakt wordt. De zendeling hoopte zieltjes te winnen met zijn actie rond die stand van zon en maan. Gerhard is zo eerlijk om toe te geven dat ook katholieken zich niet onbetuigd lieten in deze concurrentiestrijd tussen christelijke kerken. Een pater kocht eens de grond onder een protestants kerkje en eiste toen dat deze zou worden afgebroken, omdat hij op katholieke grond stond.

Ontroerend is het verhaal over Serafyn, een babytje, dat na acties van de Indonesische autoriteiten geen ouders meer heeft en aan de pater wordt gegeven. Hij probeert het ondervoede kindje eten te geven, maar heeft niet de goede voedingsmiddelen, waarna hij haar met pijn in het hart naar een opvangcentrum van zusters van zijn kerk stuurt. Later verneemt hij dat Serafyn voor nieuwe acties van het Indonesische leger heeft moeten vluchten en dat ze kort daarna is overleden. Pas laat in zijn leven hoort Gerhard hoe het toch wat anders is gegaan.

Op zijn manier is pater Gerhard een rebel in zijn toch al vrij gematigde orde. Het boek beschrijft boeiend hoe hij strijd voor een menselijke aanpak van de missie in Nieuw-Guinea. Tijdens verlof in Nederland denkt hij er even aan om uit te treden en te trouwen, maar de liefde voor ‘zijn’ papua’s wint. Hij gaat terug.

Als Gerhard een opvouwbare kano meeneemt uit Nederland oogst die veel bekijks van de papua’s, die prauwen van zware bomen zijn gewend. Ze prikken dan ook enthousiast met hun pijlen in het zeildoek van de kano, want dat is een materiaal dat ze niet kennen. Einde kano.

Alles bij elkaar is De vader van Serafyn een fraai en soms ontroerend verhaal over een pater en zijn missie in West-Irian, maar zeker ook over de botsing van beschavingen: die van de blanke en van de papua’s, met al zijn misverstanden en die van de wrede botsing van de papua’s en de Indonesische ‘beschaving’, die eigenlijk niets opheeft met de lokale bevolking. Zoals gezegd blijft dat laatste aspect in het boek meestal op de achtergrond, maar als het naar voren komt, gaan de rillingen over je lijf vanwege de wrede acties van de Indonesische strijdkrachten in West Papua. Dat we in Nederland nauwelijks meer omkijken naar onze voormalige rijksgenoten, blijft schokkend.

Het boek is meer een bewerkt dagboek dan een roman. Wel een boeiend dagboek.

Meer boeken West Papua | Nieuw-Guinea

Meer West Papua | Meer koloniale geschiedenis